Göz kaybı ve Protez Göz
Göz kaybı olabilecek en dramatik kayıplardan bir tanesidir. Hasta için ve yakınları için endişe verici olduğu kadar gelecek ile ilgili de kaygı vericidir. Kazalar, travmalar, bazen bir takım hastalıklar; özellikle göz içi veya etrafındaki tümörler gözde ciddi bir hasara ve hatta kaybına neden olabilir. Revo okulofacial (göz ve yüz) kliniğinde biz ekibimizle birlikte bu hastalara yaklaşımda azami özen göstermekteyiz.
Her şeyden önce bir organın kaybı kişiyi duygusal ve fiziksel olarak etkiler. Duygusal yönden ciddi depresyon, kendine güven kaybı, hayatla ve getirdikleriyle baş edememe, insan ilişkilerinde zorlanma ve utanç, göz temasından kaçınma gibi durumlar görülebilir. Fizyolojik olarak da tek göz ile yeni bir yaşama uyum sağlama, görme alanında ve derinlik hissindeki değişikliklere kendini alıştırma vakit alacaktır. Bu kişilerde ancak durum kabullenildikten sonra yüzdeki deformasyonun giderilmesine yönelik bir takım arayışlar başlar. Genel olarak bizim bu konulara yaklaşımımız olabildiğince gözü korumak ve son çare olarak organın alınması yoluna gitmektir. Ancak bunun mümkün olmadığı durumlarda kişilerin kaybın psikolojisiyle başetmelerinde de klinik olarak olabildiğince destek olmaktayız.
Herhangi bir nedenden gözün kaybı durumu gerçekleştiğinde ve hasta kabullenme aşamasına geçip estetik olarak daha iyi bir görünüm arayışına girdiğinde bu konuda binlerce vaka tecrübesiyle Op. Dr. İAS ve ekibi kliniğimizde kişiye en uygun yöntemin belirlenmesinde, en doğru cerrahinin seçilmesi ve en uygun ve doğal protezin yapılıp kullanılmasına kadar olan süreçte hastayla birlikte hareket etmektedir.
Herhangi bir nedenden gözünü kaybeden biri sonuçta uygun rekonstrüksiyonun (o bölgenin protez kullanımına hazırlanması) ardından, doğru protez uygulaması ile iki gözü de sağlıklı biri gibi hayatına devam edebilir, işini gücünü sürdürebilir, aile ve sosyal hayatında herhangi bir sorun yaşamaz ve mutlu, dolu dolu ve sağlıklı bir ömür sürdürebilir.
Gözün Cerrahi ile Alınması
Bazı durumlarda gözün cerrahi olarak alınması tıbben gerekli olabilir. Bunlar arasında en sık olanları gözün arka tabakasında oluşan bir takım kötü huylu tümörler (koroidal melanoma, retinoblastoma), herhangi bir nedenden göz içinde ilerlemiş ve artık medikal tedavisi mümkün olmayan enfeksiyonlar, görmeyi kaybetmiş son dönem glokom (göz tansiyonu) hastaları, yine herhangi bir nedenden görmeyi kaybetmiş ve ağrı kesicilere cevap vermeyen aşırı ağrı yapan bir göz veya ciddi travmalar (özellikle delici, kesici aletlerle kirli travmalar) sayılabilir. Kimi zaman da çok eskiden, yıllar önce bir nedenle görmesini kaybetmiş ancak yerinde duran bir gözün zaman içerisinde gittikçe şeklinin ve yapısının bozulması kişiyi daha iyi bir estetik görünüm için okuloplastik cerrahiye yönlendirebilir.
Nedeni her ne olursa olsun göz kaybının kaçınılmaz olduğu ve dokunun yerine protez düşünülen bir durumda oldukça ayrıntılı bir oftalmolojik ve okulofasyal muayane mutlaka yapılmalıdır. Sağlam gözün durumu, proteze dönülecek gözün durumu, çevre dokuları, yüz ile ilişkisi ayrıntılı bir şekilde muayene edilmeli ve en uygun cerrahi yöntem ve kullanılacak malzemeler seçilmelidir. Daha öncesinde de belirttiğimiz gibi burada okuloplastik cerrahi ilkelerine hakim ve vaka tecrübesi geniş olan cerrahlarla çalışmak başarıyı arttıracaktır.
Uygulanan yöntemler temel olarak ikiye ayrılmaktadır. Enükleasyon adını verdiğimiz ilk yöntemde göz küresi olduğu gibi çıkarılmakta ve gözün içerisinde yer aldığı orbita dediğimiz boşluk bir takım implantlarla doldurularak eksik hacim yerine konulmaktadır. İyileşmeyi takiben uygun protez, protez teknisyenlerince hazırlanır. Eviserasyon dediğimiz ikinci yöntem bir parça daha kompleks olmakla beraber normal anatomiyi daha iyi koruduğundan kliniğimizde öncelikle uygulanan yöntemdir. Bu yöntemde hastaların göz küresi korunarak esas olarak problemli olan dokular temizlenmekte, gözün kendisinin içi uygun implantlarla doldurularak protez için bölge hazırlanmaktadır. Yine doku iyileşmesini takiben uygun protez yapımı ve kullanımı sürecine geçilir.
Operasyonlar seçilecek yöntem ne olursa olsun genellikle genel anestezi altında ve ameliyathane şartlarında planlanmalıdır. Nadiren genel anesteziye uygun olmayan kişilerde sedasyon ve lokal anestezi tercih edilebilir. Operasyon sonrası hastaların gözleri genellikle kapatılmamakta ve topikal tedaviler (göz damlası, merhem gibi) kullanılmaktadır. Hastalarda operasyon sonrası ilk birkaç gün başağrısı, mide bulantısı gibi şikayetler olabilir, dolayısıyla 1-2 gece hastanede kalmak gerekebilir. Operasyon bölgesinde şişlik, morluk ve ağrı da olabilir fakat tüm bu sıkıntılar genelde oral ağrı kesicilerle kontrol altında tutulabilir.
Hastaların operasyon sonrası protez kullanımına hazırlanan bölgenin doku iyileşmesi için genellikle 4-6 hafta gibi bir süreye ihtiyacı vardır. Bu süre içerisinde ilk birkaç günlük sıkıntılardan sonra genellikle normal hayata devam edilebilir. Sosyal hayatın, iş ve aile hayatının devamında bir sakınca yoktur. Protez kullanmaya başlayana kadar operasyonla hazırlanan bölgenin üzerine geçici plastik bir yer kaplayıcı malzeme (conformer) genelde kullanılır ve bunun üzerini bandajla kapatmak veya açık tutmak hastanın tercihidir. Klinikte yapılan kontrollerde dokunun iyileşmesi istenilen düzeye ulaştığında (4-6 hafta) protez teknisyenlerine yönlendirilerek diğer gözün yapısına ve şekline uygun tamamen kişiye özel bir protez üretilir ve yerine yerleştirilir.
Oküler (göz) Proteziyle İlgili Sorular
Eğer Gözüm Alınırsa Yüzümde Bir Delik mi Olucak?
Hayır! Bu bize hastaların en çok sordukları ve en korktukları durumlardan bir tanesidir. Planlan cerrahilerde amaç temel olarak hasarlı veya alınması gereken dokunun yerini biouyumlu bir takım malzemelerle (implant) doldurmak ve kaybedilen hacmin korunmasıdır. Ameliyat sonrasında bölge daha sonra protezle yer değiştirecek bir yer kaplayıcı ile korunur (conformer) ve bu şekilde iyileşme süreci geçirilir. Herhangi bir şekilde yüzde veya gözün oturduğu boşlukta (orbita) delik olmasısöz konusu değildir.
Protez Kullanmadan Önce Başka Bir Ameliyat Daha Olacak Mıyım?
Hayır. Protez kullanımı öncesi genellikle tek bir cerrahi ile hem hasarlı dokunun alınması hem de kullanılacak proteze göre bölgenin hazırlanması yeterlidir. 4-6 haftalık bir iyileşme sürecini takiben uygun protez, tamamen kişiye özel bir yapıda hazırlanıp yerine konulur. Nadir bazı durumlarda; ciddi travmalar, kemik dokuda kırıklar, yabancı cisimler, bomba, kurşun gibi yaralanmalar veya çok eskiden kaybedilmiş ve ciddi oranda deforme olmuş yapılarda bazen protez öncesi ilave düzeltmeler gerekebilir.
Protez Ağrı Yapar Mı?
Hayır. Oküler yani göz protezleri genellikle vücuda uyumlu malzemelerden ve hastanın protez için hazırlanan dokusuna tam bir bütünlük içinde uyacak şekilde üretildiğinden ağrı yapmazlar. İlk kullanılmaya başladığında birkaç gün veya hafta hastalar hafif olarak protezi hissederler ancak zamanla alışırlar.
Protez Doğal Görünür Mü?
Evet. Oküler (göz) protezleri biouyumlu malzemelerdeb ve tamamen kişiye özel olarak hazırlanır. En önemli konu düzgün bir cerrahi ile protezin kullanılacağı alanın hazırlanmasıdır. İyileşmeyi takiben protez teknisyenleri sağlam gözü örnek olarak alırlar ve olabildiğince ona yakın bir protez hazırlarlar. İyi bir ameliyat ve özel hazırlanan protezlerle çoğu zaman gerçekle protezi birbirinden ayırmak neredeyse imkansızdır.
Bu Tür Bir Ameliyat Diğer / Sağlam Gözümü Riske Atar Mı?
Hayır! Şeklini ve yapısını kaybetmiş, görme yetisi olmayan bir gözün temizlenip yerine oküler protez kullanılması hiçbir şekilde sağlam gözün görmesini ve sağlığını riske atmaz. Tam tersi bir durum kirli delici yaralanmalar sonrası düşük ihtimal de olsa hasarlı gözün temizlenmediği veya geç kalındığı durumlar için geçerlidir. Bu gibi travmalarda esas amacımız her zaman için; ne kadar hasar almış olursa olsun doğal gözü korumak olduğundan ilk olarak operasyonla (çoğu kez acil şartlarında) gözün tamiri gerçekleştirilir. Ancak kirli delici yaralanmalarda çok yakından takip edilmeli ve göz tamir ameliyatına rağmen ışık hissini kaybetmiş, ciddi şekilde deforme oluyorsa bunun düşük ihtimal de olsa sağlam göze zarar verebileceği unutulmamalıdır. Bu gibi bir risk sözkonusu olduğunda ilk tamirden kısa bir süre sonra hastaya hasarlı gözün alımı önerilebilir.
Protez ve/veya Ameliyat Ömürlük Mü?
Hastaların en çok sordukları sorulardan bir tanesi de protezin ve/veya ameliyatın kalıcılığıdır. Burada şunu söylemek lazım ki hemen hiçbirşey ömürlük değildir. Yine de operasyon, yani hasarlı gözün temizlenip alınması ve bölgenin proteze hazırlanması çok nadir durumlar dışında bir kez uygulanır ve uzun yıllar sıkıntı çıkarmaz. Bu noktada okuloplastik cerrahi bilgi birikimi ve vaka deneyimi olan bir ekiple işbirliği yapmak başarı şansını arttıracaktır. Protez ise genelde yıllık bakımlarla 8-10 sene yapısını korur. Bu sürenin sonunda genelde sadece protezi değiştirip yenisine geçmek yeterli olacaktır.
Protezimi Kontakt Lens Gibi Geceleri Çıkaracak Mıyım?
Hayır! Oküler protezler kontakt lens değildir ve takılıp çıkarılması gerekmediği gibi önerilmez de. 3-6 aylık takiplerle doktorunuzun veya teknisyeninizin gidişatı değerlendirmesi, bazı durumlarda protez de ufak tefek değişiklikler veya temizlikler yapılması yeterlidir. Herhangi bir sıkıntı olduğunda protez kullanıcısının direk operasyonu yapan cerrahına veya ekibe ulaşması en doğrusudur.
Sonuç:
Nedeni ne olursa olsun bir gözün kaybı hem kişi hem yakın çevresi için oldukça dramatik ve yıkıcı bir durumdur. İlk andan durumun kabullenildiği ve protez kullanımına karar verildiği aşamaya kadar yakın tıbbi ve psikolojik destek son derece önemlidir. Okuloplastik cerrahi ilkelere hakim, travma ve rekonstrüksiyon konularında tecrübeli bir cerrah ve ekiple ilerlemek başarıyı ve sonuçta hasta memnuniyetini arttıracaktır.
Unutmamak gerekir ki uygun yaklaşım ve tamir ile gözünü kaybetmiş olsa bile kişi normale en yakın bir iş, aile ve sosyal hayat sürdürebilir, uzun, sağlıklı, mutlu, engelsiz bir ömür yaşayabilir.
Protez Göz hakkında ayrıntılı bilgi ve Op. Dr. İskender Alkın Solmaz ile online canlı video konsültasyon için dilerseniz linkteki form aracılığıyla bize ulaşabilirsiniz: https://forms.gle/UsDL2XaLGwtMPnLu6
