Gözlerde Sulanma
Gözlerde sulanma her yaştan ve cinsiyetten insanda oldukça sık karşılaşılabilen bir sorundur. Gözler rüzgarlı havalarda, aşırı güneşe maruziyette, tozlu topraklı ortamlarda ya da soğan doğrarken sulanabilir, ancak bazı insanlarda bu sorun herhangi belirgin bir neden olmadığı halde normalde olduğundan daha yoğun ve sıklıkta ortaya çıkabilir. Bu fazla fazla sulanan ve akan gözlerin tıbbi isimlendirmesi “epifora” dır.
Bu sorunun nedeni olabilecek başlıca birkaç etken, gözyaşı kanallarında, yani kullanılan ve atılması gereken gözyaşını boşaltan sistemde bir tıkanıklık olması, gözkapaklarının bir pompa gibi çalışıp boşaltımı sağlamasında oluşan bir bozukluk, ve hatta aşırı kuruyan bir göz olabilir. Öncelikle gözyaşının boşaltım sistemini anlamalıyız ki bu konuları teker teker ele alabilelim.
Normal Gözyaşı Akışı
Normal gözyaşları göz kapaklarında ve orbita adı verilen gözlerin durduğu kemik yuva içerisinde bulunan gözyaşı bezleri tarafından salgılanır. Bu salgı göz kırpma ile gözün yüzeyinde dağılır ve göze ihtiyacı olan oksijen ve besin desteğini sağlar, ayrıca göz yüzeyini de temizler. Dolayısıyla sağlıklı gözler için sağlıklı ve yeterli bir gözyaşı salgısı oldukça önemlidir. Kullanılan gözyaşının atılması da uygun ve yeterli bir salgı kadar önemlidir. Atılma temel olarak göz kırpma hareketi ile kullanılmış-atık- gözyaşının gözyaşı boşaltım sistemine doğru pompalanmasıyla gerçekleşir. Gözkapakları çok kısa bir süre içerisinde dışardan içeri doğru adeta bir fermuar gibi kapanarak atılması gereken kullanılmış gözyaşını boşaltım kanallarına doğru itekler. Bu kanallar gözkapaklarının burun kenarında birleştiği yerde bir adet üst bir adet alt kapakta olmak üzere iki tanedir. Kapakların hemen serbest kenarında bulunan punktum adı verilen mikro açıklıkla başlar, gözkapağının burun kemiğine tutunduğu bağlar boyunca cilt altında kanal olarak ilerler ve burun kenarında “gözyaşı kesesi” dediğimiz kesede toplanır. Bu keseden sonra burun arka boşluğundan genize akar. Bu atık gözyaşı burun içinin nemlenmesine de katkı sağlar. Eğer herhangi bir nedenden bu boşaltım sisteminde bir tıkanıklık meydana gelirse ya da pompa mekanizması sağlıklı çalışmazsa atılması gereken gözyaşı gözde birikecek ve dışarı akacaktır. Bu da hayat kalitesini oldukça bozan ve çoğu durumda tedavi edilmesi gereken bir durumdur.
Gözde Sulanmanın Başlıca Nedenleri Nelerdir?
Epiforanın başlıca nedenleri;
- Gözyaşı boşaltım sisteminde bir tıkanıklık
- Göz kırpma ile çalışan pompa mekanizmasının atık gözyaşını boşaltım sistemine yönlendirmekte yetersiz kalması
- Kronik kuru gözler veya göz yüzeyinde kronik irritasyon yaratan durumlar.
Gözyaşı Boşaltım Sisteminde Tıkanıklık
Gözyaşı boşaltım sisteminde tıkanıklık en sık görülen nedenlerin başında gelmektedir. Normal pompa fonksiyonu yapan sağlıklı kapakların varlığına rağmen boşaltım sistemi üzerinde herhangi bir mesafedeki tıkanıklık atılımın engellenmesine neden olur. Bu durumda normalde işi bitmiş atık ve kullanılamaz haldeki fazla gözyaşı göz yüzeyinde toplanmaya başlar, alt kapak içerisinde birikir ve sonuçta kapak kenarlarından dışarıya akar. Atık gözyaşının içerde birikmesi görmeyi engeller, gözü rahatsız eder, kızarıklık ve batmaya neden olur, gözü enfeksiyonlara açık hale getirerek göz yüzeyinde tekrarlayan kronik enfeksiyonlar oluşmasına sebep olur. Hatta sıklıkla kapak kenarlarından akan bu bozuk yapıdaki gözyaşı gözkapağının etrafındaki narin deriyi de irrite ederek, kızarıklık, kaşıntı, cilt yapısında bozulma, ve hatta lokal enfeksiyonlara sebep olabilir. Hastaların bu sürekli dışarıya akan gözyaşını devamlı silmek zorunda kalmaları ile kapak anatomisi de bozulabilir ve zaman zaman operasyon gerektiren kapak şekil bozuklukları ortaya çıkabilir. Tıkanıklık yeri ve seviyesi bu noktada odaklanılması ve çözülmesi gereken en önemli sorundur. Kanal tıkanıklığı yenidoğanlar dahil (yaklaşık 1/20 yenidoğanda) her yaşta ortaya çıkabilir.
Yenidoğanlarda kanal tıkanıklığı aslında genellikle gözyaşı kesesinin burun boşluğuna açılan en alt bölümündeki birkaç mikro kapakçığın tam olarak açılmamış olması nedeniyle ortaya çıkar. Bu durumda aileler genelde sorunu çok erken dönemlerde fark ederler. İlk aylardan itibaren bebeğin bir veya bazen her iki gözünde sürekli olarak sulanma ve akma mevcuttur. Tıkanıklık ve göllenen atık gözyaşı yüzünden ara ara göz yüzeyinde enfeksiyonlar görülür. Genellikle sağlam çocuk muaynesinde çocuk doktorları tarafından teşhis edilebilir. Bu durumda bebek 11-12 aylık periyoda ulaşana kadar, burun kenarında gözyaşı kesesinin bulunduğu bölgeye masaj en önemli tedavi seçeneğidir. Etkili bir masaj uygulamasıyla kese içerisindeki basınç arttırılabilirse doğumda tam olarak açılmamış olan kapakçıklar açılabilir ve sorun çözülür. Enfeksiyonların olduğu dönemlerde sulanmaya çapaklanma, kızarıklık, şişlik de eşlik edecektir ve bebek huzursuz olur. Enfeksiyon dönemlerinde gözde biriken bu akıntı ve çapaklanmaları ılık suyla ıslatılmış yumuşak bezler veya bir parça pamukla temizlemeli ve bir göz doktoru kontrolünde antibiyotik damlalar ile tedavi düzenlenmelidir. Masaj ve temizliğe rağemen 1 yaş civarında hala açılmamış kanallarda sondalama dediğimiz işlem uygulanır. Bu işlemde hafif bir anestezi altında özel ekipmanlarla gözyaşı kanalları genişletilir ve çok ince sondalar ile kanal boyunca ilerlenerek tıkalı kapakçıklar açılır. Sistem bir kez çalışmaya başladığında büyük oranda tekrar sıkıntı olmaz. Nadiren de olsa sondalama işleminin başarısız olduğu durumlarda işlem esnasında oluşturulan açıklıkların kapanmasını engellemek üzere mikro silikon tüpler veya stentler bir süreliğine yerleştirilebilir.
Daha ileri yaşlarda görülen kanal tıkanıklıklarında tıkanıklığın yeri ve seviyesi önemlidir. Kanal girişlerinde punktum denilen mikro açıklıklar sıklıkla kapanabilir ve bunların ofis ortamında genişletilmesi, mikro silikon tıkaçlar ile açıklığın korunması veya ileri durumlarda punktumlara yapılacak küçük cerrahi işlemler sorunu genellikle düzeltir.
Daha derin seviyedeki daha ciddi tıkanıklıklarda, kese lojunda enfeksiyon, abse, gözlerden aşırı miktarda iltihap akması ve enfeksiyonun göz yüzeyine ilerlemesi görülebilir. Tedavinin geciktirilmesi durumunda enfeksiyon alanı genişleyerek cilt altında abse, fistül oluşumu ve hatta orbita septumunu geçerek orbital sellülit gibi görmeyi tehdit edecek durumlara sebep olabilir. Bu gibi durumlarda tedavi, gecikmeden cerrahi müdahale ile tıkanık alanların tamiri ve çalışan bir boşaltım sistemi oluşturulmasıdır. Operasyon genel olarak iyi sonuç verir ve büyük oranda boşaltım sistemi uzun yıllar tekrar tıkanmadan sağlıklı çalışır.
Ayrıca burun içindeki problemler de gözlerde sulanmaya neden olabilir. Boşaltım sistemi burun içerisine açıldığından bu bölgeyi kapatan polipler, tümörler, sinüs rahatsızlıkları veya burun içerisindeki yapısal bozukluklar epiforanın sebepi olabilir. Bu tür durumlarda nedene yönelik tedavi sonuç verecektir.
Pompa Mekanizması
En sık görülen nedenlerden bir tanesi de boşaltım sistemi sağlam ve sağlıklı çalışıyor olmasına rağmen pompa mekanizması dediğimiz, göz kapaklarının göz kırpma ile birlikte kullanılmış atık gözyaşını tahliye etmekte yetersiz kalmasıdır. Normalde gözkapakları dışardan içeri doğru yani kulaktan buruna doğru bir fermuar gibi kapanarak atık gözyaşını tahliye kanallarına yönlendirir ancak bu mekanizmadaki bir takım problemler boşaltım sisteminde tıkanıklık olmasa da gözyaşının atılımını engelleyerek gözde göllenmesine ve dışarı akmasına sebep olabilir.
Gözkapaklarındaki yapısal değişiklikler (doğuştan veya sonradan ortaya çıkan), etkili bir göz kırpmayı ve etkili pompayı ortadan kaldırabilir. Bu durumlarda tedavi için kapak fonksiyonunu düzeltecek genellikle cerrahi müdahaleler planlanır. Yaşın ilerlemesiyle birlikte gözkapaklarının gevşemesi, özellikle alt göz kapaklarının dış kısımlarının sarkmasına neden olabilir. Bu gibi durumlarda da yine lokal anestezi altında yapılabilecek küçük cerrahi müdahalelerle pompa fonksiyonunu iyileştirmek mümkündür.
Bell paralizisi veya akustik nörinoma gibi her hangi bir nedenden oluşan yüz felcinde de göz kapaklarını kapatan kaslar etkilendikleri için pompa fonksiyonu zayıflar. Bu da yine gözyaşının tahliyesini etkileyerek sulanmaya neden olur. Tedavi altta yatan duruma yönelik olarak küçük cerrahi işlemlerle kapak fonksiyonunun olabildiğince düzeltilmesidir.
Tiroid Hastalığı Gözlerde Sulanmaya Neden Olur Mu?
Tiroid toplumda çok sık karşılaşılan problemlerden bir tanesidir. Tiroid hastalarının bir kısmında gözler de etkilenir. Genel olarak tiroid hastalarının gözyaşı kalitesinin bozulması ve miktarının düşmesine bağlı olarak kuru göz şikayetleri olsa da yapısal olarak gözlerin ve kapakların fonksiyonunun bozulduğu durumlarda gözyaşı tahliyesindeki aksamalar sulanmayla sonuçlanabilir. Bu hastalarda tedavi esas olarak tiroid hastalığının evresine göre düzenlenmelidir.
Kuru Göz
Bu durum her ne kadar kafa karıştırıcı olsa da göz kuruluğu gözlerde aşırı sulanmaya neden olan en sık durumlardan bir tanesidir. Zaman içerisinde özellikle kuru iklimde yaşayanlarda göz yaşı miktarının azalması ve kalitesinin bozulmasıyla göz kuruluğu kronik bir problem olarak ortaya çıkar. Bu hastalarda gözlerde kızarıklık, batma ve yanmalarla kendini gösteren devamlı bir irritasyon refleks gözyaşı bezlerinin devreye girmesine ve sulanmaya neden olur. Bu gibi durumlarda tedavi kuruluğa sebep olarak altta yatan başka bir sistemik hastalık yoksa, gözyaşı damlalarıyla hastanın rahatlatılmasıdır. Cerrahi müdahalelere genellikle gerek olmaz.
Zaman zaman travma sonrası veya kapak ya da orbita ameliyatlarını takiben hastalar kuru göz ve bunu takiben refleks aşırı sulanma şikayetleri yaşayabilirler. Bu tür durumlarda dikkatli bir göz çevresi ve kapak muayenesi çoğunlukla cerrahi veya travma sonrası ortaya çıkan kapak deformitelerini gösterecektir. Tedavi, oluşan deformitelerin yeni bir cerrahi ile düzeltilmesidir. Özellikle son dönemde sıkça uygulanan estetik kapak ameliyatlarında kapak fonksiyonlarının korunmasına azami özen göstermek, gözkapağının açılıp kapanmasını sağlayan kaslarını korumak, sonrasında ortaya çıkabilecek olan açık kalma, tam kapanamama, pompa fonksiyonun bozulması gibi sorunları ve bu duruma bağlı oluşabilecek kuru göz ve refleks sulanma durumlarını ortadan kaldıracaktır.
Ayrıca uyku apnesi olan bazı hastalarda karşılaşılan floopy (gevşek) kapak sendromunda da irritasyona bağlı sulanma ortaya çıkar. Bu hastalar genellikle yüzükoyun yattıklarından kapaklardaki gevşeklik yüzünden özellikle üst kapaklar uyku sırasında ters dönmekte ve yastık yüzeyine temas etmektedir. Sabaha kadar kısmen açık kalan ve içi dışına dönerek çevreye temas eden kapaklar yüzünden sabah uyandıklarında kızarık, ağrılı, sulanan gözlerle karşılaşırlar. CPAP makineleri ve suni gözyaşı damlaları ve merhemler bazı hastalarda rahatlama sağlasa da kimi durumlarda cerrahi müdahale ile kapakların kısaltıp sıkılaştırılması gerekmektedir.
Gözlerde Sulanma Tedavisi
Yukarıda da kısaca anlattığımız üzere gözlerde sulanma konusunda esas yaklaşım öncelikle sebep olan etkenin doğru teşhis edilmesidir. Bunun için de ayrıntılı bir göz ve göz çevresi muayenesi oldukça önemlidir. Bazı durumlarda göz doktoru tanıyı koyar fakat daha ayrıntılı bir inceleme ve tedavi seçeneklerinin değerlendirilmesi için Dr. İskender gibi bir okuloplastik cerrahi uzmanına yönlendirmek daha doğru bir seçenek olabilir. Bu konuda uzmanlaşmış bir hekim daha ayrıntılı bir takım ek incelemelerle sulanmaya neden olan durumu daha net tespit edebilir. Gözyaşı yollarının lavaj ile kontrol edilmesi ve/veya kuru göz testleri gibi muayehane ortamında uygulanabilecek ve hastayı çok rahatsız etmeyen bir takım yöntemler doğru tedavinin belirlenmesinde oldukça önemlidir.
Epifora için Cerrrahi
Gözlerdeki sulanma problemi ile ilgili değişik cerrahi seçenekler mevcuttur. Burada esas konu tanının doğru konulabilmesi ve etkenin ortadan kaldırılabilmesidir. Gözyaşı kanal tıkanıklığı olan hastalarda lokal veya genel anestezi altında tıkanıklığın seviyesi ve ciddiyetine göre değişik cerrahi uygulamalar tercih edilebilir. Pompa fonksiyonu bozukluklarında da cerrahi olarak kapakların sıkılaştırılması sulanma şikayetlerini tedavi edebilir.
Gözkapağı Ameliyatları Sulanmayı Tedavi Edebilir Mi?
Gözkapağı ameliyatları Dr. İskender’in gözlerde sulanma şikayeti olan hastalarda sıklıkla kullandığı yöntemlerden bir tanesidir. Özellikle pompa fonksiyonu bozukluğu olan hastalarda göz kapağı estetiği ile eş zamanlı kapakların sıkılaştırılması sulanma şikayetini de ortadan kaldırabilir. Yine özellikle daha önceki kapak ameliyatlarına bağlı kapak fonksiyonunun veya şeklinin değiştiği kronik kuru göz ve refleks göz sulanması yaşayan hastalarda seçilecek tedavi kapak şeklinin ve fonksiyonlarının ilave cerrahilerle olabildiğince normale döndürülmesidir. Ameliyat sonrası aynı gün taburcu edilen hastalar genellikle bir hafta 10 gün içerisinde gündelik hayatlarına büyük ölçüde dönerler. İyileşme sürecinde belirgin ağrı olmaz ancak şişlik, morarma ve hafif kaşıntı görülebilir. Genellikle buz uygulaması ve damla merhem tedavisi ameliyat sonrası dönem için yeterlidir.
Gözyaşı Kanal Ameliyatları
Derin seviyelerdeki kanal tıkanıklıklarında uygulanan cerrahilerde sedasyon altında lokal anestezi veya genel anestezi tercih edilir. Hastalar aynı gün içerisinde hastaneden taburcu olurlar. Cerrahiyi takiben ilk günlerde hafif ağrı, dikiş yerlerinde hafif kaşıntı, şişlik, morluk, kızarıklık olabilir. Bir hafta-10 gün içerisinde dikişler alınarak hastalar büyük ölçüde normal hayatlarına dönerler. Kullanılan dikişler ve yöntemler estetik cerrahi ilkelerine uygun olduğundan ya çok az, belli belirsiz bir kesi izi kalır ya da hiç kalmaz. Çok nadiren operasyon sırasında silikon tüpler 4-6 ay içerisinde alınmak üzere yerleştirilebilir. Bazı hastalarda eğer uygunsa sadece tüp yerleştirmek yöntemiyle (kesisiz) işlemler de uygulanabilir. Operasyon başarısı yüzde olarak oldukça yüksektir ve başarılı bir operasyondan sonra problemin tekrarlama ihtimali yok denecek kadar azdır. Cerrahi olarak en çok uygulanan yöntem dünya çapında altın standart olan DSR (DakrioSistoRhinostomi) dir.
Göz sulanması hakkında ayrıntılı bilgi ve konsültasyon için dilerseniz linkteki form aracılığıyla bize ulaşabilirsiniz: https://forms.gle/UsDL2XaLGwtMPnLu6
